Alergia kontaktowa (wyprysk kontaktowy), to nadwrażliwość organizmu na substancje chemiczne mogące wywoływać uczulenie. Bezpośredni kontakt z nimi powoduje zmiany skórne.

Ze względu na mechanizm powstawania zmian wyróżniamy:

• wyprysk kontaktowy z podrażnienia, czyli reakcję zapalną skóry wywołaną czynnikami drażniącymi 
• wyprysk kontaktowy alergiczny tj.zespół objawów spowodowanych  reakcją zapalną w skórze.

 

 

Powstanie wyprysku kontaktowego może wywoływać wiele czynników.  U niektórych osób może to być związane z uczuleniem na alergeny kontaktowe, u innych – do zmian skórnych może dojść pod wpływem naświetlenia posmarowanej powierzchni promieniami słonecznymi, a u części dochodzi do wytworzenia tzw.wyprysku zawodowego związanego z uczuleniem na określone substancje występujące w pracy. 
Wyprysk kontaktowy z podrażnienia to  rodzaj wyprysku wywołany przez silne substancje drażniące, które bezpośrednio uszkadzają skórę. Tego typu zmiany mogą pojawić się praktycznie u wszystkich osób mających kontakt z silnymi substancjami chemicznymi stosowanymi w detergentach, farbach, lakierach, smarach.  

Wyprysk kontaktowy zwykle zaczyna się od silnego świądu. Na skórze często widoczne jest  zaczerwienienie, grudki i pęcherzyki.  Zmiany tworzą się najczęściej w miejscu kontaktu z alergenem np. pod paskiem, czy biżuterią u chorego uczulonego na nikiel, na rękach u sprzątaczki używającej często detergentów, na skórze posmarowanej kosmetykiem, który uczulił chorego pod wpływem opalania. Czasem jednak zmiany mogą obejmować całą powierzchnię ciała.
W przypadku wyprysku przewlekłego, jeżeli kontakt z alergenem jest długi skóra staje się pogrubiała, bardzo sucha, łuszczy się, wyraźnie zaznaczają się jej naturalne bruzdy.

Co najczęściej uczula?

Nikiel- uczulenie na nikiel stwierdza się u 13-17 proc. dorosłych. Kobiety na nikiel uczulają się  4 razy częściej niż mężczyźni. Może to wynikać z odrębności fizjologicznych a także większego narażenia na kontakt z tą substancją np. w pracy lub noszenie biżuterii (nikiel jest powszechnie stosowaną domieszką biżuterii, także złotej). Nikiel wchodzi w skład monet, wykończeń odzieży (np. haftek, zamków w spodniach), a nawet pokarmów, zwłaszcza puszkowanych.

Chrom- uczula najczęściej mężczyzn, którzy zawodowo mają kontakt z zawierającym go cementem. Często alergia na chrom może utrzymywać się nawet pomimo zmiany zawodu. Innym źródłem tego alergenu jest np.garbowana skóra (tzw. wyprysk obuwiowy).

Substancje zapachowe- Zapachów używa się w perfumach, wodach kolońskich, mydłach, pastach do zębów, płynach do płukania ust. Wykazano ich obecność także w środkach do pielęgnacji dzieci. Mogą również wchodzić w skład produktów domowych takich jak: detergenty, środki czyszczące, zmiękczacze czy aerozole odświeżające.
W przemyśle perfumeryjnym używa się ok. 3000 aromatów. Pojedyncze produkty mogą zawierać od 10 do 300 związków. Niepożądane reakcje na kosmetyki, oceniane na ok. 10 proc. populacji, zwykle związane są z ich drażniącym działaniem, reakcje alergiczne są rzadsze.

Kiedy wiemy, co nas uczula, trzeba zrobić „śledztwo” i przejrzeć skład wszystkich produktów, z którymi się stykamy zaczynając od kosmetyków, pastylek do ssania, skończywszy na chusteczkach higienicznych, czy np. lakierze do włosów. Każdy z tych preparatów może wywołać niepożądaną reakcje. Jeżeli jesteśmy uczuleni i kupujemy nowy kosmetyk, powinniśmy  za każdym razem analizować jego skład.
Ważnym czynnikiem, mającym wpływ na powstawanie alergii jest miejsce aplikacji. Najbardziej wrażliwe są powieki oraz fałdy pachowe i pachwinowe. Stosowanie kosmetyków na skórę podrażnioną (np. podczas golenia) i zapalnie zmienioną zwiększa ryzyko alergizacji.

Konserwanty- kolejne substancje na które obserwuje się wzrost uczuleń. Są to związki o właściwościach konserwujących, które mogą wchodzić w skład kosmetyków, wyrobów chemii gospodarczej  produktów przemysłowych a także spożywczych. Ich dodatek ma na celu hamowanie rozwoju drobnoustrojów (bakterii, grzybów) potencjalnie szkodliwych dla ludzkiego zdrowia lub powodujących szybkie niszczenie (psucie) produktu.

Standardem w diagnostyce alergii kontaktowej są testy płatkowe. Zalecane są  w przypadkach podejrzenia uczulenia na metale, kosmetyki, leki, gumy, kleje. Zastosowanie ich zwiększa szansę prawidłowego rozpoznania alergicznego kontaktowego zapalenia skóry.

Podczas wykonywania testów na plecy badanej osoby przykleja się dwa plastry z przygotowanymi substancjami. W trakcie testów nie można moczyć pleców, należy również unikać gwałtownych ruchów i przepocenia.

Plastry pozostawiamy  na skórze badanego przez 48 godzin i później obserwuje reakcję skóry. W przypadku uczulenia na daną substancję, w miejscu wykonania testu, pojawiają się reakcja skórna w postaci zaczerwienienia, grudek, pęcherzyków. Reakcja zapalna może mieć różne nasilenie, dlatego wyniki testu powinien zawsze zinterpretować lekarz.

Podobnie jak w przypadku innych testów skórnych, testy płatkowe należy wykonywać na skórze zdrowej.     

Niektóre leki zażywane przez pacjenta mogą powodować fałszywe odczyty w testach płatkowych. Kortykosteroidy oraz inne leki hamujące odporność komórkową powinny być odstawione na 2-3 tygodnie przed badaniem. Antybiotyki o działaniu hamującym migrację limfocytów i makrofagów (penicyliny, tetracykliny itd.) nie powinny być podawane na 2 tygodnie przed całą procedurą.
Przeciwwskazaniem do ich wykonania są ostre choroby infekcyjne oraz zaostrzenia chorób z autoagresji oraz nowotworów złośliwych, chyba że wykonanie testów jest niezbędne dla pacjenta (np. planowane implanty urządzeń medycznych przy podejrzeniu nietolerancji na ich materiały). Nie ma dowodów szkodliwego wpływu wykonania testów płatkowych podczas ciąży, jednak zgodnie z zasadą maksymalnej ostrożności testy u ciężarnych wykonuje się tylko w wyjątkowych przypadkach.

Więcej informacji o testach znajdzies zna naszej stronie

 

Porady przygotowała lek. med. specjalista dermatolog i wenerolog